Is er een relatie tussen auto-antistoffen, gluten en de ontwikkeling van type 1 diabetes?

In de DAISY-studie (Diabetes Autoimmunity Study in the Young) is in 1993 in het Amerikaanse Denver bij 2527 kinderen met een hoog risico op type 1 diabetes serologie afgenomen voor antistoffen tegen de eilandjes van Langerhans of GAD. Deze kinderen worden langdurig gevolgd. Want, is er een verband tussen auto-antistoffen, gluten en de ontwikkeling type 1 diabetes?

Dit is al langere tijd een belangrijks onderzoeksvraag. In de DAISY-studie van Lund-Blix et al¹ kon van 1916 van deze kinderen het beloop beschreven worden omdat hun gegevens compleet waren. De studie gaat over het effect van gluten in het dieet op het ontwikkelen van type 1 diabetes. Gluten zitten in tarwe, rogge, spelt en gerst. Haver, mais, rijst en gierst bevatten gluten-achtige eiwitten. Wilde rijst, boekweit, quinoa, amaranth, sojabonen en zonnebloempitten bevatten geen gluten.

Gluten bij jonge kinderen

Jonge kinderen komen al vroeg in aanraking met gluten; in het algemeen wanneer zij tussen de vier en zes maanden zijn. In deze studie werden bij 9% van de geteste at-risk kinderen antistoffen tegen de eilandjes van Langerhans gevonden. Van de kinderen met auto-antistoffen ontwikkelde 30% type 1 diabetes. Er bleek geen relatie te bestaan tussen de hoeveelheid gluten in het dieet. Wel bleek er een grotere kans op het ontwikkelen van diabetes als voor de leeftijd van vier maanden gluten in het dieet werden geïntroduceerd.

Auto-antistoffen
Het ontstaan van auto-antistoffen tegen de eilandjes van Langerhans in dit hoog-risico cohort ging langzaam: ongeveer 0,5% per jaar. Het ontstaan van type 1 diabetes na het ontstaan van de auto-immuniteit ging daarna sneller: ongeveer 2 % per jaar.

Destijds is in Nederland het Zoetermeer-onderzoek gedaan door Mu Bruining en later Henk Jan Aanstoot: 4806 schoolkinderen tussen de 5 en 19 jaar zijn eenmalig getest op antistoffen tegen de eilandjes van Langerhans. Van hen bleken 8 kinderen (=0,2 %) deze te hebben en na 10 jaar follow-up ontwikkelde 4 van deze 8 kinderen type 1 diabetes. In dezelfde tijd ontwikkelden ook 4 van de overige 4798 antistof-negatieve kinderen type 1 diabetes.^2,3

In perspectief

Om de twee onderzoeken in perspectief te plaatsen: in Denver zijn 31766 kinderen gescreend; 1424 hiervan ( 4,5%) bleken een hoog risico te hebben op type 1 diabetes op basis van het HLA DR type en hiervan ontwikkelde dus maar 9% in de loop van de tijd auto-antistoffen.

De DAISY-studie loopt al sinds 1993 en zal in 2020 worden afgerond.

Referenties:

1. Lund-Blix NA et al. Gluten Intake and Risk of Islet Autoimmunity and Progression to Type 1 Diabetes in Children at Increased Risk of the Disease: The Diabetes Autoimmunity Study in the Young (DAISY). Diabetes Care 2019 May;42(5):789-796.
2. Aanstoot HJ et al.Value of antibodies to GAD65 combined with islet cell cytoplasmic antibodies for predicting IDDM in a childhood population. Diabetologia 1994 Sep;37(9):917-24.
3. Bruining GJ et al. Ten-year follow-up study of islet-cell antibodies and childhood diabetes mellitus. Lancet. 1989 May 20;1(8647):1100-3