Screenen op type 1-diabetes krijgt steeds meer aandacht. Nu nog worden de meeste kinderen en adolescenten gediagnosticeerd in de laatste voorfase van de ziekte. Vaak is er dan al een diabetische ketoacidose, met alle gevolgen van dien. Vroege diagnose heeft een positieve invloed op de levensduur, de kwaliteit van leven en de geestelijke gezondheid van patiënten en hun families. Tijdens de EASD 2024 in Madrid werd een dringende oproep gedaan om Europees beleid in te voeren voor de vroege opsporing van type 1-diabetes.
Bij de behandeling van type 1-diabetes wordt gestreefd om complicaties op lange termijn te voorkomen. Eén van de nieuwe mogelijkheden daarbij is om de ziekte eerder vast te stellen door middel van screening op vroege stadia. In stadium 1 zijn twee of meer diabetesgerelateerde auto-antistoffen aanwezig, in stadium 2 komen daar afwijkende glucosewaarden bij. Type 1-diabetes wordt in de regel pas in ‘stadium 3’ gediagnosticeerd, wanneer het risico op ernstige complicaties en ziekenhuisopname veel hoger is. Belangrijk om te weten is dat een diabetische ketoacidose in de kindertijd langdurige gevolgen hebben, zoals een slechtere cognitieve ontwikkeling en slechtere glykemische controle.
Door screening op auto-antilichamen is het mogelijk om type 1-diabetes geruime tijd voordat de eerste symptomen verschijnen te detecteren. Dit gebeurt nu nog niet structureel, maar meerdere landen in Europa maken de weg vrij met onderzoeksprogramma’s die werken met regionale screeningmethoden.
Zo heeft de FR1DA studie in Duitsland, in samenwerking met kinderartsen in de eerstelijnszorg, de vroege opsporing verbeterd door kinderen van 2-10 jaar oud in Beieren, Saksen, Nedersaksen en Hamburg te screenen. In het Verenigd Koninkrijk biedt de T1DRA studie screening op type 1-diabetes voor volwassenen. Andere programma’s, zoals de DiaUnion’s TRIAD studie van het Zweeds-Deense DiaUnion, richten zich op de verbanden tussen type 1-diabetes en andere auto-immuunziekten zoals coeliakie en auto-immuunziekte van de schildklier.  Â
Als het gaat om beleid is Italië voorloper: daar is een wet goedgekeurd om kinderen en jongeren tegelijkertijd te screenen op type 1-diabetes en coeliakie. Deze baanbrekende wetgeving schept een precedent voor preventieve gezondheidszorg in de EU.  Â
Ten slotte brengt het EDENT1FI-project op EU-niveau 28 partners in 13 landen samen uit de academische wereld, de biowetenschappen en de gezondheidsindustrie en patiëntenorganisaties om screeningprogramma’s in heel Europa te optimaliseren en uit te breiden.
Tijdens de EASD hebben de Internationale Diabetes Federatie (IDF), het Europees Diabetes Forum (EUDF) en de Spaanse Diabetes Federatie, in samenwerking met het Global Parliamentary Diabetes Network (PDGN) en ondersteund door Sanofi, de dringende noodzaak aan de orde gesteld voor Europees volksgezondheidsbeleid voor de vroege opsporing van type 1-diabetes.
Europa heeft de hoogste incidentie van type 1-diabetes met ongeveer 295.000 gevallen bij kinderen en adolescenten en de op één na hoogste diabeteskosten per persoon wereldwijd, met een uitgave van ongeveer 175 miljard euro in 2021. De helft van de nieuwe gevallen van type 1-diabetes zijn patiënten ouder dan 18 jaar bij wie in 9 van de 10 gevallen geen diabetes voorkomt in de familie. Dit pleit voor een adequate screenings-opzet voor de algemene bevolking.
Lees ook het artikel in het Nederlands Tijdschrift voor Diabetologie [klik hier] en bekijk de opname met Maartje de Wit, hoofdonderzoeker diabetespsychologie in het Amsterdam UMC.
