Twee onderzoeken naar de bètacelfunctie bij volwassenen en jongeren met verminderde glucosetolerantie (IGT) of nieuw gediagnosticeerde type 2 diabetes leverden verrassende resultaten op. Deze resultaten van de RISE trial (Restoring Insulin Secretion) zijn gepresenteerd op de ADA in San Francisco.
In de RISE Adult Medication Study, een gecontroleerd gerandomiseerd onderzoek, zijn 267 volwassenen met IGT (n=197, 74%) of met nieuw gediagnosticeerde type 2 diabetes (n=70, 26%, diagnose < 1 jaar) geïncludeerd.  Hun gemiddelde leeftijd was 53.9 jaar, hun BMI 35 km/m2 en zij gebruikten nog geen diabetesmedicatie. Het gemiddelde HbA1c was bij baseline 39.3 mmol/mol.
De deelnemers aan de RISE trial zijn verdeeld over vier groepen:
- Groep 1 kreeg twaalf maanden alleen metformine. De startdosis was 500 mg per dag en dit is opgehoogd tot maximaal tweemaal daags 500 mg.
- Groep 2 kreeg drie maanden insuline glargine (Lantus Solostar, Toujeo SoloStar, Basaglar KwikPen) waarbij gestreefd werd naar een nuchtere waarde van 4.4-5 mmol/l. Na deze drie maanden kregen zij negen maanden lang metformine tot maximaal tweemaal daags 1000 mg.
- Groep 3 kreeg twaalf maanden lang liraglutide (Victoza, Saxenda), wekelijks opgehoogd van 0.6, 1.2 tot 1.8 mg. Daaropvolgend is metformine toegevoegd, tweemaal daags 1000 mg.
- Groep 4 kreeg twaalf maanden placebo.
Effect op bètacelfunctie
Gekeken is naar het effect op de bètacelfunctie en de progressie van type 2 diabetes tijdens en na de interventie. De onderzoekers gebruikten een glucose clamp-techniek om te meten hoe de glucose metaboliseerde bij de deelnemers. Hun bloedglucosewaarden zijn bij baseline, na twaalf maanden behandeling en drie maanden na het stoppen van de behandeling boven de optimale waarde gebracht door intraveneuze toediening van glucose. Dezelfde studieopzet is gedaan bij jongeren met IGT of nieuw gediagnosticeerde type 2 diabetes. Het is voor het eerst dat zo’n directe vergelijking is gemaakt tussen twee studies.
Bij de volwassenen verbeterde de bètacelfunctie sterk tijdens de behandeling. In groep 1, 2 en 3 vielen de deelnemers significant af en het HbA1c daalde vergeleken met de placebogroep. Het grootste effect werd behaald in de liraglutide/metformine-groep (groep 3). Ook de glucose-gestimuleerde C-peptide respons verbeterde in de drie groepen, ook weer met het grootste effect in groep 3. Daartegenover daalde de arginine-gestimuleerde C-peptide respons in deze groep.
Geen langdurig effect
Tot teleurstelling van de onderzoekers was dit positieve effect van korte duur in alle drie de onderzoeksgroepen: drie maanden na het stoppen van de behandeling was er geen enkele verbetering meer meetbaar. Dit veronderstelt dat continue interventie nodig is om de progressieve bètacel-dysfunctie bij IGT en bij nieuw gediagnosticeerde type 2 diabetes aan te pakken.
Volwassenen versus jongeren
Omdat nog altijd niet veel inzicht is in de pathogenese van type 2 diabetes bij jongeren is tussen 2013 en 2016 hetzelfde onderzoek uitgevoerd bij 91 jongeren tussen de 10 en 19 jaar met IGT (60%) of een diabetesduur <6 maanden. In deze RISE Pediatric Medication Study zijn de jongeren gerandomiseerd naar ofwel drie maanden insuline glargine met een nuchtere streefwaarde van 4.4–5.0 mmol/l gevolgd door negen maanden metformine, of twaalf maanden lang alleen metformine. In tegenstelling tot de volwassenen verslechterde de bètacelfunctie bij de jongeren zowel tijdens als na de behandeling, in beide groepen.
Inzicht in pathogenese
Het doel van RISE was meer inzicht te krijgen in de pathogenese van type 2 diabetes. Bekend is dat bètacellen een kritische rol spelen. Onderzoek focust steeds meer op het behouden van insulineproducerende cellen bij mensen met een verhoogd risico op type 2 diabetes of in de beginfase van de ziekte, om het risico op complicaties te verkleinen. Het vergelijkende onderzoek tussen ouderen en jongeren geeft aan dat de pathologie bij jongeren anders is en daardoor ook de natuurlijke oorzaak van type 2 diabetes.
Resultaten van de studie ‘Lack of Durable Improvements in β-Cell Function following Withdrawal of Pharmacological Interventions in Adults with Impaired Glucose Tolerance or Recently Diagnosed Type 2 Diabetes’ is online gepubliceerd in Diabetes Care,
Zie ook:
http://www.diabetes.org/newsroom/press-releases/2019/two-rise-clinical-trials-in.html
http://diabetes.diabetesjournals.org/content/early/2019/04/11/db19-0299
