Stoppen met roken: doet gewichtstoename het effect teniet?

Roken is een belangrijke oorzaak van veel chronische ziekten en vroegtijdig overlijden. In Nederland bedraagt de prevalentie van roken onder mensen met type 2 diabetes ongeveer 15%. Voor hen is stoppen met roken uitermate belangrijk, omdat het risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten disproportioneel hoog is door de combinatie van insulineresistentie, hyperglykemie en het roken zelf.  Stoppen met roken gaat echter vaak gepaard met gewichtstoename.  De mate waarin deze gewichtstoename de gunstige effecten van het stoppen met roken nadelig kan beïnvloeden is niet geheel duidelijk. Dit artikel bespreekt  het effect van gewichtstoename als gevolg van stoppen met roken op de incidentie van hart- en vaatziekten en sterfte. 

Uitvoering

In dit prospectieve cohort onderzoek werden de gegevens van 10.809 patiënten met type 2 diabetes geanalyseerd uit twee grote populatie-gebaseerde cohorten in de VS (de Nurses’ Health Study en de Health Professionals Follow-Up Study). Met behulp van gevalideerde vragenlijsten werd jarenlang, elke twee jaar, informatie verzameld over demografische gegevens, nieuw gediagnosticeerde ziekten, medische voorgeschiedenis en leefstijlfactoren, waaronder rookstatus en gewichtsverandering. Alle patiënten met type 2 diabetes die rookten werden geïncludeerd in de analyse. Om vertekening (bias) te voorkomen doordat patiënten stopten met roken vanwege co-morbiditeit , werden patiënten die ten tijde van hun diabetes diagnose al gestopt waren met roken of reeds hart- en vaatziekten hadden uitgesloten. Vervolgens werd het effect bestudeerd van gewichtstoename in de eerste 6 jaar na stoppen met roken op de incidentie van hart- en vaatziekten en sterfte. Hierbij werd onderscheid gemaakt tussen mensen die relatief kort gestopt waren met roken (i.e. 2-6 jaar) en mensen die langer dan 6 jaar  gestopt waren. In multivariate analyses werd gecorrigeerd voor geslacht, leeftijd, etniciteit, en verscheidene risicofactoren voor hart- en vaatziekten.

Belangrijkste resultaten

De mediane gewichtstoename na het stoppen met roken was 3.6 (-0.9-6.2) kg. Patiënten die relatief kort geleden  gestopt waren met roken en hierna niet aankwamen in gewicht hadden zoals verwacht een lager risico op hart- en vaatziekten dan patiënten die door bleven roken (HR 0.77 [95% CI 0.62–0.95]). Bij patiënten die wel zwaarder werden na het stoppen met roken, werd vermindering van deze risicoreductie (ten opzichte van doorgaan met roken) gezien, met een HR van 0·99 [0·70–1·41] bij een gewichtstoename van 0.1–5.0 kg, en van 0.89 [0.65–1.23] bij een gewichtstoename van > 5 kg. Het risico op  mortaliteit was bij patiënten die 2-6 jaar gestopt waren met roken zoals verwacht ook lager dan bij patiënten die door bleven roken (0.69 [0.58-0.82]). Gewichtstoename na het stoppen met roken gaf geen nadelig effect op deze risicoreductie.

In de groep van patiënten die langer dan 6 jaar gestopt waren met roken leken de gunstige effecten van stoppen met roken op hart- en vaatziekten en mortaliteit eveneens niet beïnvloed te worden door gewichtstoename. De interpretatie van deze analyses werden echter bemoeilijkt door gebrekkige statistische power.

Conclusie en relevantie voor de dagelijkse praktijk

Stoppen met roken leidt, indien dit niet gepaard gaat met een gewichtstoename, tot een belangrijke vermindering van het risico op zowel hart- en vaatziekten als sterfte bij patiënten met type 2 diabetes. Gewichtstoename na het stoppen van roken doet dit  gunstige effect deels teniet. Gewichtsmanagement na het stoppen van roken is dan ook belangrijk. 

Referentie

Liu G al. Smoking cessation and weight change in relation to cardiovascular disease incidence and mortality in people with type 2 diabetes: a population-based cohort study. Lancet Diabetes and Endocrinology 2020; 8: 125–133