Hypoglykemie is een ongewenste complicatie bij de behandeling van diabetes mellitus, die niet alleen kan resulteren in ernstige gevolgen voor de patiënt, maar ook in een verminderde therapietrouw. Ten tijde van een hypoglykemie wordt er in het lichaam een zogenoemde contraregulatie respons gegenereerd door activatie van het sympatisch zenuwstelsel en het vrijkomen van verschillende contraregulatie hormonen zoals glucagon, cortisol, groeihormoon en adrenaline. Bij het geregeld voorkomen van hypoglykemie treedt gewenning op van de contraregulatie respons, gekenmerkt door een sterk verzwakte hormonale productie en minder hevige autonome neurologische symptomen (i.e. trillen, zweten). Deze gewenning treedt reeds op na enkele episoden van hypoglykemie in korte tijd.
Als dit proces langer voortduurt ontstaat uiteindelijk hypo-unawareness. De gewenning van de contraregulatie respons bij hypoglykemie kan gezien worden als een leerproces, dat als het ware het neurometabole geheugen beïnvloedt. Dit leerproces lijkt zijn oorsprong te hebben in de neuronen van de hippocampus en de voorzijde van de hypothalamus. Van meerdere processen die gegenereerd worden via de hippocampus en de hypothalamus is bekend dat deze beïnvloed worden door het slaapritme. In een experimenteel onderzoek, waarvan de resultaten recent gepubliceerd zijn in Diabetologia, probeerden onderzoekers dan ook uit te vinden wat het effect is van diepe slaap op de contraregulatie respons.
Methoden en resultaten
Er werden 15 gezonde mannen tussen 18 en 35 jaar oud met een normaal gewicht bestudeerd. Zij werden door middel van hyperinsulinemische clamps blootgesteld aan meerdere hypoglykemieën van 2.5 mmol/L. Dit werd op 3 verschillende gelegenheden gedaan: vóór het slapen, na 8 uur slaap én na 8 uur slaap deprivatie. Ten tijde van de hypoglykemieën werden de contraregulatie hormonen in het bloed gemeten en werden neuroglykopene symptomen vastgelegd.
Na een volledige nacht slapen werd er minder adrenaline, GH en glucagon aangemaakt ten tijde van een hypoglykemie dan na 8 uur slaapdeprivatie (p < 0.05 voor alle vergelijkingen tussen de groepen). Ook hadden de deelnemers na een nacht goed slapen minder hevige neuroglykopene symptomen. De contraregulatie respons na 8 uur slaap was daarnaast zwakker wanneer vergeleken met de respons vóór het slapen gaan. De contraregulatie respons na 8 uur slaap deprivatie verschilde niet met die van vóór het slapen gaan (p > 0.225)
Conclusie en relevantie voor dagelijkse praktijk
De onderzoekers concludeerden dat bij gezonde mannen slaap deprivatie leidt tot een minder sterke gewenning van de contraregulatie respons tijdens een hypoglykemie. Met andere woorden: het ontwikkelen van het neurometabole geheugen wordt tegengewerkt bij slaap deprivatie. Nu lijkt het, wanneer het gaat om het ontwikkelen van hypo-unawareness, niet direct ongunstig als het neuro-metabole geheugen minder gevormd zou worden en men dus niet ‘went’ aan hypoglykemieën. De onderzoekers geven echter met klem aan dat uit de resultaten niet geconcludeerd kan worden dat slaap deprivatie een gunstig effect heeft bij patiënten met diabetes en hypo-unawareness. Immers, eerdere onderzoeken bij patiënten met diabetes laten zien dat een goede nachtrust positieve effecten heeft op de glucoseregulatie in zijn algemeen. Daarnaast is deze experimentele studie verricht bij mensen zonder diabetes. Wél onderschrijft deze studie dat ons slaap-waak ritme mogelijk een grotere rol speelt in de hypoglykemie contra-regulatie dan gedacht. Meer begrip van dit mechanisme bij patiënten met diabetes en chronische hypo-unawareness kan in de toekomst mogelijk zorgen voor meer inzicht en perspectieven om hypo-unawareness te voorkomen.
Bron
Sleep deprivation prevents counterregulatory adaptation to recurrent hypoglycaemia. Meyhofer et al. Diabetologia (65, 1212–1221)
