Tirzepatide, een duale GIP/GLP-1 receptor agonist voor de behandeling van type 2 diabetes en obesitas, was zo effectief in het verminderen van slaapverstoringen bij patiënten met obesitas en obstructief slaapapneu (OSA) dat 40% tot 50% van de patiënten niet langer een CPAP-apparaat (Continuous Positive Airway Pressure) nodig hadden. Deze veelbelovend resultaten uit de SURMOUNT-OSA studie werden gepresenteerd op de 84ste Scientific Sessions van de ADA in Orlando, en gelijktijdig gepubliceerd in The New England Journal of Medicine.
Grote psychosociale last
Obstructief slaapapneu (OSA) is aandoening waarbij de ademhaling tijdens de slaap herhaaldelijk wordt belemmerd door complete of partiele obstructie (respectievelijk apneu en hypopneu) van de bovenste luchtweg. De directe gevolgen van deze periodieke nachtelijke ademstops zijn hypoxie en hypercapnie, verstoorde slaap en toegenomen ademhalingsinspanningen, wat secundair kan leiden tot sympathicus-activatie, oxidatieve stress, en systemische laaggradige inflammatie. Voor de meerderheid van de OSA-patiënten zijn overmatige slaperigheid en vermoeidheid overdag een grote psychosociale last, wat hun kwaliteit van leven aanzienlijk vermindert. Daarnaast wordt OSA in verband gebracht met een verhoogd risico op cardiovasculaire morbiditeit (waaronder hypertensie, coronaire hartziekte, beroertes, hartfalen) en mortaliteit, metabole dysfunctie (dyslipidemie, type 2 diabetes) en psychische klachten of burn-out.
1 miljard mensen
Het aantal OSA-patiënten neemt wereldwijd toe; op dit moment zou de ziekte bijna 1 miljard mensen treffen, waarbij de meerderheid nog niet gediagnosticeerd is. Veel patiënten zijn zich er namelijk niet van bewust dat hun ademhaling wordt onderbroken tijdens de slaap en bezoeken vaak geen arts voor onderzoek of behandeling. Toch werden in Nederland anno 2017 al bijna 200.000 mensen voor deze aandoening behandeld, en worden jaarlijks ruim 50.000 mensen voor het eerst getest op OSA.
OSA diagnose en ernst: de AHI
Mensen bij wie een vermoeden bestaat dat ze OSA hebben, ondergaan na somnologische anamnese meestal slaapregistratie middels polysomnografie. Met dit onderzoek is het mogelijk het aantal apneus en hypopneus te tellen. Obstructieve apneus zijn bijna volledige (>90%) stopzettingen van de luchtstroom gedurende >10 seconden. Hypopneus worden over het algemeen gedefinieerd als een 30% vermindering van de luchtstroom met gelijktijdige desaturaties van minstens 3%, of ontwaken uit de slaap. Het totale aantal apneu’s en hypopneu’s in verhouding tot het totaal aantal uren slaap levert de apneu-hypopneu-index (AHI) op.
SURMOUNT-OSA
In SURMOUNT-OSA werd tirzepatide onderzocht bij patiënten met obesitas (zonder diabetes) met een matige-tot-ernstige OSA (AHI >15/uur). SURMOUNT-OSA bestond uit twee deelstudies: één met deelnemers op stabiele CPAP-therapie (N=235), en één met deelnemers bij wie CPAP-therapie had gefaald of die niet bereid waren CPAP langdurig te gebruiken (N=234). Deelnemers kregen gedurende 52 weken de maximaal verdraagbare dosis tirzepatide (10 of 15 mg via wekelijkse injecties) of placebo. Alle deelnemers kregen leefstijladviezen, met de opdracht de voedselinname met 500 kCal/dag te verminderen en in ieder geval 150 min/week aan lichaamsbeweging te doen. Om adequate vertegenwoordiging van vrouwen te garanderen, was de instroom voor mannelijke patiënten beperkt tot 70%. Op baseline had 65% tot 70% van de deelnemers ernstige OSA (AHI >30 events/uur) met een gemiddelde AHI van 51.5 events/uur.
Gedurende 52 weken resulteerde tirzepatide in een gewichtsreductie van 16 tot 17% in vergelijking met placebo in beide substudies. Het gewichtsverlies ging gepaard met een verlaging van de AHI van 20 tot 24/uur (primair eindpunt) t.o.v. placebo, een relatieve verlaging van maar liefst 48-56%. Ongeveer de helft van de patiënten die behandeld werden met tirzepatide bereikten een AHI van <5/uur, of een AIH 5-14/uur in combinatie met een lage score (<10) op de Epworth Sleepiness Scale (ESS; schaal 0-24, waarbij hogere scores passen bij meer slaperigheid overdag). Deze afkapwaarden komen overeen met een niveau waarbij CPAP in de praktijk niet meer wordt geadviseerd. Tirzepatide verlaagde naast de AHI ook de gemeten “hypoxie-last”; een berekende maat waarbij de frequentie, duur en diepte van de desaturaties wordt gerelateerd aan het aantal apneu/hypopneu events.
Tirzepatide verbeterde daarnaast de door patiënten gerapporteerde nachtelijke slaapkwaliteit, alsmede slaperigheid overdag (vastgesteld met PROMIS; Patient-Reported Outcomes Measurement Information System).
Ook cardiovasculaire voordelen?
In SURMOUNT-OSA werd ook klinisch relevante bloeddrukverlaging gezien, vooral bij patiënten zonder CPAP therapie (systolische bloeddruk daalde met 7.6 mmHg t.o.v. placebo). Deze tirzepatide-geïnduceerde bloeddrukdaling is aanzienlijk groter dan de effecten die bekend zijn van alleen CPAP-therapie en geeft aan dat tirzepatide een aantrekkelijke behandeloptie kan zijn voor cardiovasculair risicomanagement in deze populatie. Ook het hs-CRP (als marker voor systemische laaggradige inflammatie) werd verlaagd en suggereert potentieel cardiovasculair voordeel.
Met de opzet en relatief korte duur van de SURMOUNT-OSA studie is beoordeling van harde cardiovasculaire uitkomstmaten in deze studie niet redelijk. De lopende SURMOUNT-Morbidity and Mortality in Obesity-studie (NCT05556512) zal waarschijnlijk meer duidelijkheid geven over de cardiovasculaire voordelen van het gewichtsverlies en de daling in AHI, bloeddruk en inflammatie met tirzepatide; resultaten worden echter pas in Q4-2027 verwacht.
