Wat mag de patiënt met type 2 diabetes (t2DM) verwachten bij de start met een koolhydraat beperkt dieet? Valt de diabetes inderdaad “om te keren” zoals vaak gesuggereerd wordt? Of is dat gunstige effect slechts bij een enkeling te verwachten? En hoe kan de dokter de patiënt herkennen die zo gunstig reageert? Dit commentaar probeert deze vragen te beantwoorden.
Recent is in Diabetesgeneeskunde verslag gedaan van een systematisch overzicht en meta-analyse over dit onderwerp (Goldenberg et al, BMJ 2021;372:m4743). Deze meta-analyse is nuttig, omdat één of enkele studies ons te weinig kunnen leren over onze eigen ‘gemiddelde’ patiënt met t2DM. Wat is na 6 maanden te verwachten bij een laag koolhydraat dieet (LKD) gedefinieerd als < 130g koolhydraten of < 26% van een 2000 kcal/dag? In dit systematisch overzicht is remissie gedefinieerd als een HbA1c < 6.5% of een nuchter glucose < 7.0 mmol/l, hetzij met, hetzij zonder medicatie. Een remissie van t2DM met medicatie werd bijna 2x zo vaak bereikt met een LKD in vergelijking met een controle dieet (meestal een laag vet dieet) en wel in 57% tegen 31%, een significant verschil). Dit gunstige effect deed zich vooral voor bij orale medicamenteuze therapie en nauwelijks bij gebruik van insuline. Remissie zonder dat men nog medicatie gebruikte kwam niet significant vaker voor in de LKD groep. En relevant: na 12 maanden nam het effect af. Overigens waren de gegevens ten aanzien van remissie na 12 maanden te beperkt voor analyse. Meer studies met een langere follow up dan 6 maanden zijn dan ook zeer gewenst.
Kennelijk ligt vooralsnog de grootste winst van een LKD qua remissie kans bij de patiënt die orale diabetes-medicatie gebruikt en dan met name op een termijn van 6 maanden. Het aantal patiënten dat men daartoe moet behandelen (NNT) bedraagt 3, terwijl NNT in de groep die uiteindelijk zonder medicatie toe kan op 20 ligt. Het is dus zeker te overwegen om de patiënt die orale middelen gebruikt te motiveren voor een LKD, maar er zijn nog onvoldoende data die aangeven hoe lang het effect aanhoudt. Voor patiënten die insuline gebruiken is het lastiger de “DM om te keren” en dat valt uit pathofysiologisch oogpunt ook wel te verklaren. Indien bètacel dysfunctie of relatieve insuline deficiëntie op de voorgrond staat, kan men na start van LKD wel verwachten dat insuline doseringen verlaagd kunnen worden maar veel minder vaak gestaakt.
Kan men nadelen verwachten van een LKD? Nee, na 6 maanden waren er niet meer ‘adverse events’ in de LKD-groep. Kwaliteit van leven was in deze groep trouwens niet gunstiger na 6 maanden. Of een mediterraan dieet net zo’n gunstig effect heeft als een LKD (zoals uit de DiRECT study naar voren komt (Taylor R. et al; N Engl J Med 2008;359:229-41. doi:10.1056/NEJMoa0708681)), is uit dit systematisch overzicht niet op te maken. En een zeer laag koolhydraat dieet? Is daar plaats voor? Uit dit systematisch overzicht komt naar voren dat er gemiddeld met zo’n dieet geen betere resultaten na 6 maanden bereikt werden. Dat had er mee te maken dat veel deelnemers het dieet niet volhielden. Tenslotte, onnodig om op te merken dat er bij elke therapie patiënten zijn die opvallend goed responderen. Op het gebied van LKD zal een sterke motivatie van de patiënt zeker behulpzaam zijn.
