Hoe bepalend zijn de sociale omstandigheden voor de gezondheid van mensen met diabetes? Dit was het onderwerp van het symposium ‘Including Social Determinants of Health in Diabetes Care’ zaterdag 26 juni tijdens de 81st Scientific Sessions van de American Diabetes Association. Vier onderzoekers bespraken verschillende sociale aspecten: voedselonzekerheid en diabetesmanagement, het effect van een onzekere en onstabiele huisvesting, het effect van de buurt en de omgeving en het effect van structureel geweld. In deze samenvatting gaan we dieper in op de rol van voedselonzekerheid en de invloed van de omgeving op de diabetesregulatie.
Voedselonzekerheid en diabetesregulatie
Volgens de spreker dr. Seth A. Berkowitz van de University of North Carolina at Chapel Hill is voedselonzekerheid geassocieerd met een hogere diabetesprevalentie en een slechte diabetesregulatie. Voedselonzekerheid betekent dat iemand onvoldoende toegang heeft tot voedsel om een actief en gezond leven te kunnen leiden. Vaak gaat dit hand in hand met een laag inkomen en slechte woonomstandigheden. Mensen met diabetes en voedselonzekerheid hebben gemiddeld een 6 tot 11 mmol/mol (0-5-1.0%) hoger HbA1c, een hogere bloeddruk, een verhoogd LDL-cholesterol en meer micro- en macrovasculaire complicaties.
Interventies
De associatie tussen voedselonzekerheid en slecht gereguleerde HbA1c-waarden wordt ondersteund door drie mechanismen:
- Het effect van ongezonde vaak zeer bewerkte voeding op het gewicht en het HbA1c
- Door het gebrek aan financiële middelen besteden mensen hun geld aan andere zaken dan medicatie
- Voedselonzekerheid kan diabetes gerelateerde distress en depressie veroorzaken.
Deze drie mechanisme hebben een ongunstig effect op diabetes zelfmanagement. Voor mensen die onder deze omstandigheden leven is het lastiger om voor een gezond voedingspatroon te kiezen. Geld wordt besteed aan (ongezonde) voeding in plaats van aan medicatie. Volgens Berkowitz is het screenen van voedselonzekerheid een optie. Dit wordt ook aangeraden door de ADA. Echter, er zijn nog veel onduidelijkheden over bijvoorbeeld de frequentie van screening, wat er gedaan wordt met de verkregen informatie en wat de klinische voordelen zijn van screening. Het is belangrijk dat er geschikte interventies ontwikkeld worden voor mensen die leven met voedselonzekerheid.
Het belang van de community
Berkowitz besprak een aantal interventies. Het meest veelbelovend lijken de ‘community georiënteerde’ interventies en op maat gemaakte voedselboxen die thuisbezorgd worden bij mensen met diabetes. Welke interventie voor welke subgroep geschikt is, moet nog verder onderzocht worden.
Sociale support
Dr. Brittany Smalls ging in op het effect van de wijk en sociale factoren op de diabetesregulatie. Uit onderzoek is bekend dat het sociale netwerk, formele en informele sociale support en sociale cohesie invloed hebben op de diabetesregulatie. Interventies om de sociale support te verhogen laten een gunstig effect zien op klinische en psychosociale uitkomstmaten, kennis, therapietrouw, kwaliteit van leven en stress. Volgens Smalls is er meer onderzoek nodig naar hoe de sociale support interventies zich verhouden tot de sociale netwerken en sociale cohesie.
Wandelen
Daarnaast besprak Smalls de associatie tussen de omgevingsfactoren en de diabetesregulatie. In wijken waarin mensen de mogelijkheid hebben om te wandelen, komt minder diabetes voor. Hetzelfde geldt voor wijken met veel groenvoorzieningen en weinig luchtverontreiniging.
Wat betekent dit voor de praktijk?
Sociale determinanten van gezondheid zijn over het algemeen niet te beïnvloeden via de zorg. Toch zijn ze van invloed op het zelfmanagement en de diabetesregulatie. Aandacht voor de sociale context waarin iemand leeft is daarom belangrijk bij de diabetesbehandeling. Het screenen op voedselonzekerheid en inzicht krijgen in de sociale situatie en wijk waarin iemand woont, kunnen bijdragen aan een persoonsgerichte diabeteszorg. Het ontwikkelen van goede interventies passend bij iemands risico, mogelijkheden en situatie zijn belangrijke vervolgstappen.
