Stress door diabetes komt voor bij 20-40% van de mensen met diabetes type 1 en 36% van de mensen met type 2 en kan ernstige gevolgen hebben. Niet alleen in het dagelijks leven, maar ook op de harde uitkomsten. Zo is er een significant verband tussen hoge distress en diabetische polyneuropathie en een 1,5 keer hoger risico op overlijden. Toch ziet internist-endocrinoloog Behiye Özcan (Erasmus MC) mogelijkheden om de draaglast en draagkracht in balans te brengen.
Stress door diabetes ofwel ‘diabetes-distress’* omvat alle zorgen en frustraties die gerelateerd zijn aan het leven met diabetes. Denk aan angst voor het ontwikkelen van complicaties of het gevoel dat de diabetes dagelijks veel energie kost. De patiëntengroep met een verhoogd risico op stress door diabetes is groot: meisjes en vrouwen lopen een hoger risico, adolescenten, mensen met een recente diagnose of juist met een lange diabetesduur en mensen met diabetescomplicaties (PNP). Angst voor hypoglykemieën verhoogt het risico, net als het ervaren van problemen bij het opvolgen van adviezen en een tekort aan steun van familie, vrienden, of een zorgnetwerk. Bij mensen met een migrantenachtergrond komt relatief vaak stress door diabetes voor, met name bij Hindoestaanse mensen (Özcan, 2018).
Hoge distress en complicaties
Stress heeft effect op de glykemische regulatie en verhoogt het risico op complicaties. In een cross-sectionele prospectieve studie hebben mensen met ‘lage distress’ een HbA1c van 6,9% versus 7,2% met ‘hoge distress’. Neuropathie komt bij voor 20,4% van de mensen met lage stress, versus 31,2% bij mensen met hoge distress. Ook het zorggebruik is hoger: uit nog ongepubliceerde data blijkt dat mensen met verhoogde stress door diabetes 9 extra zorgcontacten hebben.
Verschil stress bij type 1 en type 2-diabetes
De oorzaken van stress verschillen enigszins per type diabetes. Mensen met diabetes type 1 hebben angst voor hypoglykemieën, maken zich meer zorgen over de lange termijn complicaties en voelen zich vaker machteloos. Bij mensen met type 2 speelt een gevoel van schuld gerelateerd aan oude leefstijlfactoren. Zij hebben moeite met het veranderen van oude gewoonten en ondervinden gebrek aan acceptatie van de diagnose in hun sociale omgeving (RodrÃguez-Muñoz, 2024).
Handvatten voor zorgverleners
‘Eén op de drie mensen met diabetes krijgt last van stress door diabetes’, zegt Özcan. ‘Daarom is het van belang aandacht te besteden aan het mentale welzijn van mensen met diabetes door deze gevoelens te erkennen en te normaliseren. Maak het bespreekbaar. Prof. dr. Miranda Schram van het MUMC en ik hebben samen een overzicht gemaakt van handvatten die zorgverleners (zie schema) vervolgens kunnen helpen om hun patiënten goed te begeleiden. Wij hopen en denken dat zorgverleners hiermee in staat zijn de draaglast en draagkracht van mensen met diabetes meer in balans te brengen.’ Â
* Diabetes-distress werd in de Verenigde Staten gelanceerd in 1995. Voor deze Engelse term is geen goede Nederlandse vertaling. Het wordt ook wel vertaald naar ‘diabetes-specifieke zorgen’. De voorkeur gaat uit naar ‘stress door diabetes’.
